De wereldwijde groei vertraagt en de risico’s nemen toe. Deze asymmetrie is een gebruikelijk verschijnsel tijdens cyclische vertragingen. Naarmate huishoudens en bedrijven minder vertrouwen krijgen in de toekomst, worden ze voorzichtiger in aankopen en investeringen, ook al zijn ze niet financieel beperkt.[1] Deze houding kan de neerwaartse dynamiek van vraag en activiteit versterken en negatieve groeiverrassingen veroorzaken, waarbij de groei lager uitvalt dan verwacht.

Op dit moment is het ook moeilijk om te zien wat voor een opwaartse verrassing zou kunnen zorgen. We kunnen ervan uitgaan dat de huidige vertraging in hoge mate het gevolg is van de hoge energieprijzen, verhoogde inflatie en een verkrapping van de financiële voorwaarden als gevolg van aanzienlijke verhogingen van de officiële rentes door een groot aantal centrale banken[2]. Het ziet er niet naar uit dat de energieprijzen snel zullen dalen. Bovendien is de OPEC+ van plan de oliekraan nog iets verder dicht te draaien. Een ook de inflatie lijkt niet sneller af te nemen dan verwacht. Dit jaar stond vooral in het teken van weerwerk bieden tegen de verwachte inflatiepiek vanwege nieuwe aanbodschokken en het feit dat de inflatie hardnekkiger is dan verwacht (grafiek 1). De centrale banken zullen dan ook zeer voorzichtig blijven met het signaleren dat verdere verkrapping niet nodig is.

Anderzijds zijn er verschillende neerwaartse risico’s.  De meest recente World Economic Outlook (WEO) van het IMF houdt in zijn risicobeoordeling van de groeivooruitzichten rekening met vier daarvan: hogere olieprijzen, een verdere verslechtering van de crisis in de Chinese vastgoedsector die leidt tot een daling van de investeringen in vastgoed, een lagere potentiële productie door aanhoudende verstoringen in de arbeidsmarkt en een verdere verkrapping van de financiële voorwaarden.[3] Alles bij elkaar zouden die factoren volgend jaar leiden tot een hogere inflatie – wat resulteert in meer renteverhogingen – en daarna een lagere inflatie. In dit neerwaartse scenario zou de wereldwijde groei vertragen van +2,7% in het basisscenario tot +1,1% in 2023, wat in het 15e percentiel van de historische verdeling ligt. Grafiek 2 laat in dit verband zien hoe de prognose van het IMF zich verhoudt tot de jaarlijkse groei die sinds 1980 is waargenomen. In het basisscenario wordt verwacht dat de groei in 2023 onder de mediaan zal liggen, met bijzonder zwakke cijfers in de geavanceerde economieën.

Zelfs als er geen nieuwe schokken zijn, creëren de huidige financiële omstandigheden al een uitdagende groeiomgeving, gedomineerd door neerwaartse risico’s. Het IMF wijst in dat verband op verhoogde financiële kwetsbaarheden in de sectoren van overheids- en niet-bancaire financiële instellingen en op de verslechtering van de marktliquiditeit in de voornaamste activaklassen. Die kunnen uiteindelijk een niet-lineaire impact hebben op de groei. “De balans van de risico’s helt aanzienlijk over naar de neerwaartse kant. Het bereik van de ongunstige bbp-groeiresultaten op basis van de waarschijnlijkheidsverdeling van de toekomstige bbp-groei bevindt zich in het slechtste 20e percentiel van de afgelopen vier decennia.“[4][5] Het illustreert de uitdaging van de centrale banken met de GaR aan de onderkant van de historische vork en de inflatie aan het andere uiteinde.

[1] Dit blijkt ook uit een recente enquête waarin bijna 40% van de CFO’s van Amerikaanse bedrijven zegt dat ze de komende zes maanden niet willen investeren in apparatuur of structuren omdat ze een cashreserve willen aanhouden. Dat is de tweede grootste factor, na het ontbreken van de noodzaak om de capaciteit uit te breiden. Die wordt door ongeveer 55% van de respondenten genoemd. Bron: Duke University, Federal Reserve Bank of Richmond, Federal Reserve Bank of Atlanta.

[2] Afhankelijk van het land of de regio spelen ook andere factoren een rol, zoals de inflatie van de voedselprijzen, de Chinese vastgoedcrisis en de geopolitieke onzekerheid door de oorlog in Oekraïne.

[3] In dit ongunstige scenario worden de olieprijzen in 2023 gemiddeld 30 procent hoger geduwd ten opzichte van het basisscenario en zullen ze daarna beginnen dalen. In het basisscenario is de olieprijs verzekerd van gemiddeld 98,19 USD per vat in 2022 en 85,52 USD in 2023. Een verkrapping van de financiële voorwaarden zou zich manifesteren in een aanzienlijke depreciatie van valuta’s van de opkomende markten, hogere overheids- en bedrijfsrisicopremies in de opkomende markten en bredere spreads op bedrijfsobligaties in de geavanceerde economieën.

[4] Dit is gebaseerd op de Growth-at-Risk-benadering (GaR) van het IMF, die financiële indicatoren gebruikt – activaprijzen, kredietaggregaten enz. – om de waarschijnlijkheidsverdeling van de toekomstige bbp-groei te voorspellen. De Growth-at-Risk komt overeen met het 5e percentiel van deze verdeling. Voor een gedetailleerde uitleg, zie: IMF, Global Financial Stability Report, hoofdstuk 3, oktober 2017.

[5] Sinds 2008 waren de jaren waarin de GaR overeenkwam met een groeiprestatie van het onderste kwintiel 2008, 2009, 2010, 2011 en 2020.